KLOOSTER
YESSE
Kaart van H. Teijsinga, in 1732 gemaakt in opdracht van de Provinciale Staten van Groningen om de oorspronkelijke landerijen en behuizingen te inventariseren. Het oude kloosterterrein is duidelijk herkenbaar.
Kaart uit het boek 'De Hunze, een kronkelend verhaal', Dr. J.J. van den Broek. Bij Mude, ten noorden van de stad Groningen, is de plek te zien waar de Drentsche A en de Hunze samenvloeiden, om vandaar als Reitdiep naar zee te stromen.
Duidelijk te zien is hoe het zijlmaar van Helpman en Essen, aansluitend op wat nu de Molensloot heet, dichtbij de Gronenburg uitmondt in de Hunze. Op de kaart uit 1732 van Teijsinga heet deze sloot ‘Oude Schipsloott’, waarschijnlijk een vaarweg naar Yesse. Ten zuiden hiervan ligt een zijl bij de boerderij Dijkhuizen. In 1971 zijn hiervan overblijfselen gevonden.
Op deze kaart is het grondbezit van de verschillende kloosters in Groningen aangegeven. De kaart is samengesteld aan de hand van de Historische Atlas van de provincie Groningen van B.W. Siemens uit 1952. De gegevens daarvoor putte hij uit de registers van de rentmeesters van de kloostergoederen. Een aantal kaarten waarop grondbezit van Yesse staat, is samengevoegd tot één geheel door Dr. Jan van den Broek.
Afbeelding uit 1600-1601 van het beleg van Groningen in 1594. Het gaat met name om de legeropstellingen aan de zuidzijde van de stad. Rechts onderin een stukje van het kloosterterrein van Yesse, met een impressie van bebouwing en de kloostergracht.
Op deze uitsnede van een kaart van Dolendo uit 1610, is een deel van het kloosterterrein van Yesse te zien. Herkenbaar zijn de kloostergracht en een impressie van bebouwing. De kaart verbeeldt het beleg van Groningen in 1594.
Op deze kaart uit 1732, van landmeter H. Teysinga, zijn de provincielanden getekend die overeen kwamen met de kloosterlanderijen van het klooster Yesse. Vele wegen en landerijen uit die tijd zijn nog steeds te herkennen, in Essen is het stratenpatroon uit 1732 nu nog precies hetzelfde. Er mag van uit worden gegaan dat dit dateert uit de kloostertijd. De afbeelding is ontleend aan de collectie van de Groninger Archieven (RHC).
In 1589 kocht het klooster in de stad Groningen op de hoek van het Zuiderdiep en de Herestraat, het Sickinge- of Esserhuis, waarheen men kon vluchten in tijden van nood. Het Esserhuis heeft er tot 1938 gestaan. Na de sloop verrees op dezelfde plek een zakenpand, waarin Restaurant De Faun, vervolgens het Arbeidsbureau en een modezaak werden gevestigd.
YESSE TUSSEN HUNZE EN AA, EN VERDER...
Klooster Yesse lag op de oostflank van de Hondsrug, de hoge zandrug tussen het stroomgebied van de afwateringsrivieren Hunze en Aa, die bij Mude ten noordwesten van de stad Groningen samenvloeiden. Water was in de kloostertijd de belangrijkste voorwaarde voor vervoer, landwegen waren vaak slecht berijdbaar of minder aanwezig dan de toen grotere rivieren. turf kwam via de Hunze per boot naar Yesse, oogst voor de markt in Groningen ging per boot.
Het klooster Yesse bezat over de wijde omgeving verspreid percelen land waarmee deels voorzien werd in het levensonderhoud. Het betrof landbouwgrond, weidegrond of hooiland, 'onland', of veengebied turf gedroogd werd. De gronden werden verkregen als ‘bruidsschat’ die dochters van gegoede families uit de omgeving meekregen bij hun intrede in het klooster, aangekocht of geruild.
Behalve dat gronden direct voor eigen gebruik werden aangewend, werden er ook percelen verpacht
aan boeren in de omgeving. In Haren zijn vele voormalige kloostergebiedjes bekend, over de hele Hondsrug tot en met Emmen heeft Yesse 26 boerderijen in bezit gehad waar veelal op zangronden geboerd werd. Dit in tegenstelling tot de kloosters ten noorden van de stad Groningen, waar veelal kleiboerderijen waren. Yesse viel onder het Bisdom Utrecht, Frisia onder Münster.
Het totale grondbezit was in 1594 gegroeid tot 3172 ha. Daarmee was Yesse in gondbezit het derde klooster in de provincie Groningen. Ook bij Veenhuizen bezat Yesse een klein stukje woeste grond, wat hiermee gebeurd is en welke rol Yesse daar gespeeld heeft is niet met zekerheid te zeggen.
​