Achthonderd jaar geleden bezochten de cisterciënzer monnik Caesarius en zijn abt Henricus van Heisterbach het vrouwenklooster Yesse onder de rook van Groningen en de Groningse Martinikerk. Aan dat bezoek zal van 28 t.e.m. 30 april 2022 een evenement in Groningen worden gewijd.
Onderdeel van ‘Van Yesse naar Sint Jan’ is een processie vanuit het Harense Essen naar de Martinikerk in Groningen.
Het is de route die de abt en Caesarius in 1220 moeten hebben gelopen vanuit het klooster Yesse naar de Martinikerk. Onderweg komen de wandelaars, de 'processiegangers', zo u wilt, langs verschillende markante punten.
Een eerste kennismaking met het evenement behoort vanaf heden tot de mogelijkheden.De routebeschrijving treft u hieronder aan. FILMPJE KIJKEN?
-
De wandeling is dankzij De Groninger Archieven bovendien via Spacetime Layers te volgen
-
Op je mobiel installeer je de Spacetime Layers-app (vanuit de App Store of Play Store).
-
Zoek bij de routes ‘Van Yesse naar Sint Jan’ (Een ‘moderne’ bedevaart van Essen naar de Martinikerk). Openen, blader door alle informatie en bekijk. de bijbehorende filmpjes.
-
Stel de app zo in (via instellingen), dat je al wandelende langs de route een waarschuwing krijgt dat er informatie klaar staat en een filmpje te bekijken is.
Op zaterdag 30 april 2022 pakt de organisatie veel breder uit met optredens en uitstallingen onderweg.
Caesarius vergezelde zijn abt Henricus tijdens diens visitatiereizen vanuit Heisterbach, in de nabijheid van het huidige Bonn, langs kloosters in het noorden van wat nu Duitsland en Nederland zijn. In 1220 vernam Caesarius in Yesse over twee Mariawonderen die kort daarvoor in dat klooster hadden plaatsgegrepen: een kaars die bij een Mariabeeld brandde en na de mis gedoofd werd, begon telkens opnieuw te branden. Bij datzelfde beeld pakte het Jezuskind de kroon van het hoofd van zijn moeder en zette dat op zijn eigen hoofd. Tijdens hun verblijf te Yesse hoorde het Heisterbach-tweetal ook over de bijzondere reliek die in de Martinikerk werd bewaard. In de Martinikerk toonde stadspastoor Theodoricus een reliek van de Arm van Johannes de Doper aan Caesarius. De wonderen van Yesse en het Johannesreliek zijn door Caesarius beschreven in de Dialogus Miraculorum, het Boek der Mirakelen, dat is overgeleverd.
Het feit dat deze gebeurtenissen achthonderd jaar geleden plaatsvonden, was voor de werkgroep *) aanleiding om er het evenement ‘Van Yesse naar Sint Jan’ aan te koppelen. Lezingen, een film, een speciaal voor dit doel gecomponeerde Caesariuscantate, tentoonstellingen, een boek en dus de processie.
Het boek over de Arm van Johannes, van de hand van Bart Flikkema, verscheen inmiddels en is te koop in de Martinikerk en bij de boekhandel. Voor deelnemers aan de processie is een exemplaar van dit boek bij de deelnameprijs inbegrepen.
*) De werkgroep wordt gevormd door het Bezoekerscentrum Klooster Yesse, de Vereniging Vrienden Martinikerk, het
Centrum voor Religie en Erfgoed RUG) en het Groninger Instituut voor Archeologie (RUG).
VAN YESSE NAAR SINT JAN. DE MIDDELEEUWSE 4 MIJL VAN GRONINGEN
Routebeschrijving
In de middeleeuwen werden er al wandelend vele kilometers afgelegd. Kloosters onderling controleerden vaak of andere kloosters de kloosterregels goed toepasten. Dat controleren heette toen: visiteren. Een afvaardiging van klooster Aduard ging visiteren in klooster Klaarkamp. Klooster Heisterbach (D) zond twee monniken naar klooster Yesse in Essen bij Haren. Dat visiteren werd door het Generaal Kapittel van de orde opgedragen. In 1220 waren abt Henricus en de monnik Caesarius van Heisterbach op weg naar klooster Yesse, waar ze niet alleen wonderverhalen te horen kregen, maar ook de suggestie om eens de bijzondere Martinikerk in Groningen te bezoeken. Er zou daar een wonderdadig relikwie te zien zijn, de arm van de heilige Johannes de Doper! Spoorslags begon Caesarius aan de middeleeuwse
4 mijl van Groningen om na een stevige wandeling, zoals onze route
ongeveer aangeeft, de Martinikerk te bereiken om daar inderdaad die arm
te ontdekken, én een prachtig verhaal te horen over de lange reis van die wonder-arm.
1. Klooster Yesse. Een 13e-eeuws cisterciënzer vrouwenklooster. In de middeleeuwen een bekend klooster met veel grond in Groningen en Drenthe. Het klooster had een refugium in de stad. De monnik uit Heisterbach die in
de stad Groningen het verhaal van de Arm van Johannes de Doper in 1220 opschreef, logeerde de dagen daarvoor in dit klooster. In 1594 moest het klooster sluiten, alle bezittingen (de kloostergoederen) werden geconfisqueerd door de Staten Generaal, en in 1595 overgedragen aan de Staten van Stad en Lande (van Groningen).
Vanaf het kloosterterrein lopen we naar de Verlengde Hereweg en slaan
daar rechtsaf.
2. Hilghestede. Een ‘heilige plaats’ aan de Verlengde Hereweg 174. De bedevaartsplaats ontstond toen twee kelken en enige gewijde hosties
werden gestolen uit het klooster van Aduard. De dieven begroeven hun buit op de plek waar nu de villa staat. De buit werd er teruggevonden. Volgens
de overlevering hebben zich hier toen wonderen voltrokken, aanleiding
voor de bedevaarttraditie.
3. Kluizenaar. In de middeleeuwen leefde op deze plek achter villa Gelria, Verlengde Hereweg 159, een kluizenaar. De ‘kluis’ aan de Hereweg te Groningen wordt in 1437 genoemd, toen een cisterciënzer monnik de paus verzocht de kluizenarij over te mogen nemen. Tegen betaling onderhield hij een deel van de Hereweg. In ruil kreeg hij de beschikking over een huisje,
twee koeien, een paard en een stortkar, met 12 gulden toe.
4. Middeleeuwse kapel van Helpman. Op het terrein van het Oude RK Ziekenhuis heeft in de late middeleeuwen het Sint-Jurgensgasthuis voor leprozen gestaan. In de reformatietijd (2e helft 15e eeuw) werd de kapel
van dit gasthuis door de eerste gereformeerde predikers, o.a. Menso Alting, gebruikt. Vanuit deze omgeving verspreidde de reformatie zich naar Groningen.
We verlaten Helpman over de ‘natte brug' en lopen voor de Van Mesdagkliniek langs richting Sterrebos.
5. Kempkensberg en Sterrebos. De hoogste heuvel in het Sterrebos is de Kempkensberg. In 1401 belegerde de Utrechtse bisschop Frederik van Blankenberg van hieruit de weerspannige stad Groningen. Ook later, 1594 werd vanaf deze heuvel de stad beschoten door Maurits en Lodewijk van Nassau. De stad gaf zich toen over en werd gedwongen het katholicisme te verbieden en de gereformeerde richting aan te hangen. In 1688 werd de heuvel voor een groot deel afgegraven.
Verder richting viaduct, daarna de Stationsweg oversteken en doorgaan richting Herestraat.
6. Herestraat 113, de Entrepreneur. In het trappenhuis van dit pand bevindt zich een glas-in-lood venster met 6 vakken, waarin het verhaal van de Arm van Johannes de Doper is te zien. Het werk uit 1953 is van de hand van
Ploeglid Jan van der Baan.
Richting Herestraat voortzetten, Zuiderdiep oversteken, Herestraat.
7. De Herepoort. Deze stadspoort lag aan het begin van de huidige winkelstraat. De contouren zijn aangegeven op straatniveau. De tot nu toe gelopen route is ook door de zusters vanuit Yesse gelopen, hun refugium lag links.
100 m. doorlopen, rechts de Carolieweg inslaan, Gelkingestraat en Oosterstraat oversteken, verder als Kleine Peperstraat, dan links naar de Peperstraat.
8. Het Pepergasthuis. Een van beide gasthuizen in de stad waar vermoeide pelgrims en zieke bedevaartgangers terecht konden voor een bed en verzorging. Het gasthuis had in de oprichtingsoorkonden opgenomen dat ellendighe arme pelegrams mogten herberghen, twee nachten of drie (en neyt langer).
Peperstraat uit, rechtsaf Poelestraat, linksaf Schoolstraat, tot einde, linksaf Sint-Jansstraat naar Martinikerk.
9. De Martinikerk. In deze kerk werd vanaf de laatste jaren van de 12e eeuw tot ongeveer 1594 de Arm van Johannes de Doper vereerd als belangrijkste reliek in de kerk. Paus en bisschoppen verleenden aflaten, burgers van de stad en pelgrims offerden, kerk en stad werden machtig, beroemd en rijk.
Bart Flikkema © Haren 2020
Filmverantwoording: De 9 filmpjes voor Spacetime Layers zijn ook
via deze webpagina te bekijken. Start- en eindpunt en de tussenstops
hebben een aan te klikken link.
De filmpjes zijn in 2021 gemaakt door een team van studenten van de Hanzehogeschool Groningen van de opleiding Facility Management voor het vak ‘Event in opdracht’. Teamleden: Djen Bakker, Nicole Bakker, Myrte Landmeter, Gera Anne Nijhof, Monica Pancham, Evelien de Rooij, Olga Schoonheim, Jan Dietert van der Tuuk en Erwin Wiersinga; docentbegeleider: Irene van der Werff; cineaste: Rianne Aalbers.
Als vertellers in de filmpjes traden op: Annemiek Bos, Hein Bekenkamp, Cas Straatman c.s., Bart Flikkema, Annelies Noordhof, Evert Jan Veldman, Egbert van der Werff en Jan Derksen.
